خاموش کننده‌های دستی از مدت‌ها پیش به عنوان ابزاری حیاتی برای خاموش کردن حریق در مکان‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گرفتند. این کپسول‌ها دارای انواع مختلفی هستند و کاربردها و مزایای مختلفی دارند. علاوه‌بر این خاموش کننده های دستی آتش نشانی جزء دستگاه‌های ساده، ارزان و در دسترسی هستند که استفاده از آن‌ها به آموزش‌های تخصصی نیازی ندارند. این ابزار در اطفاء حریق‌های کوچک و جلوگیری از حریق‌های بزرگ بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرند.
تمامی خاموش کننده‌های دستی طبق استانداردهایی که در ادامه ذکر می‌شود دارای مشخصاتی هستند. این استانداردها برای این است که تشخیص و استفاده آن‌ها برای افراد به راحتی صورت گیرد و هر کسی بتواند در کوتاه‌ترین زمان آتش‌سوزی را مهار کند. در این مقاله به بررسی انواع خاموش‌کننده‌های دستی و خصوصیات هرکدام خواهیم پرداخت.
انواع خاموش کننده‌های دستی
- خاموش کننده‌های محتوی گاز
- خاموش کننده‌های محتوی آب
- خاموش کننده‌های محتوی کف
- خاموش کننده‌های محتوی پودر
- خاموش کننده‌های محتوی مواد هالوژنه
بیشتر بخوانید: آشنایی با تجهیزات اطفا حریق
خاموش کننده‌های دستی شامل چه محتویاتی هستند؟
اولین گروه، خاموش کننده‌های محتوی گاز هستند و از گازکربن دی اکسید پر شده‌اند. این دسته از خاموش‌کننده‌ها از پرکاربرد‌ترین دستگاه‌های اطفای حریق به شمار می‌روند. آن‌ها خواص منحصر به فردی دارند که شامل غیر قابل اشتعال بودن، بدون بو بودن، خنثی و هادی جریان الکتریسیته نبودن است. وزن این نوع از خاموش کننده‌ها یک و نیم برابر وزن آن نسبت به هوا است. این مسئله باعث می‌شود گاز داخل کپسول سطح آتش را بپوشاند و جایگزین اکسیژن شود، در نتیجه مانع اشتعال‌زایی آن با حریق می‌شود.
خاموش کننده‌های محتوی آب حدود ۹ لیتر آب ظرفیت دارند. این خاموش کننده‌ها دارای یک سوپاپ و یک پمپ هستند تا آب را با فشار حداکثر با حریق تماس دهند.
خاموش کننده‌های با محتوی کف با حرکت کف‌ها روی آتش باعث می‌شوند که اشتعال صورت نگیرد؛ اما به دلیل اشکالات فنی و متعدد، استفاده از این نوع خاموش کننده‌ها در سال‌های اخیر ممنوع شده است.
خاموش کننده‌هایی با محتوی پودر دارای پودرهای شیمیایی مختلف هستند که آتش را خاموش می‌کند. پودرهای خاموش کننده به طور کلی به دو دسته تقسیم می شوند:
- پودرهای مخصوص فلزات
- پودرهای مخصوص غیرفلزات
البته پودرهای شیمیایی تنها به این دو مورد محدود نشده‌اند و دارای انواع مختلفی هستند. رایج‌ترین پودر شیمیایی، پودر معمولی است که پایه آن بی کربنات اوره، بی کربنات سدیم، بی کربنات پتاسیم و پتاسیم کلراید است.
خاموش کننده‌های محتوی مواد هالوژنه از نظر محیط زیست مورد تائید نیست. این موضوع به این دلیل است که استفاده از این خاموش کننده باعث صدمه زدن به لایه اوزون می‌شود و استفاده از آن اطلاع ثانوی استفاده از آن محدود شده است. مواد تشکیل دهنده این خاموش کننده، متان و اتان بوده که مواد هالوژنه جایگزین آن شده است.در ادامه مطلب در رابطه با ساختار عملکرد و استاندارد خاموش کننده های دستی صحبت خواهیم کرد.
استاندارد خاموش کننده‌های دستی
استاندارد خاموش کننده‌های دستی پودری در سال ۱۳۵۲ برای نخستین بار تهیه گردید. در پی ویرایش‌های مختلف در طی سال‌های متوالی سعی شده است تا با توجه با شرایط موجود و نیاز های جامعه، استانداردهای ذکر شده با استانداردهای کشورهای صنعتی و پیشرفته هماهنگی ایجاد کند.
هدف از به وجود آوردن این استاندارد و تدوین این نکات، اطمینان و تضمین ایمنی و معین کردن الزامات اصلی برای عملکرد خاموش کننده های دستی است. هدف از تدوین این استاندارد تعیین ویژگی‌های ساخت و روش‌های آزمون خاموش کننده‌های قابل حمل پودری با قابلیت پر شدن مجدد است. ظرفیت مواد خاموش کننده های دستی آتش نشانی باید بین یک کیلوگرم تا چهارده کیلوگرم باشد. مدارکی وجود دارد که استانداردهای ملی ایران به آن‌ها ارجاع داده شده است و جزئی از مقررات الزامی است.
اصطلاحات و تعاریف
در استاندارد خاموش کننده های دستی حریق اصطلاحات و تعاریفی نیز وجود دارد که دانستن آن می‌تواند به نحوه انتخاب و استفاده از خاموش کننده های دستی کمک کند. در ادامه به چند مورد از این اصطلاحات خواهیم پرداخت:
- بچ
گروهی از محصولات مشابه که در خط تولید مشابه با استفاده از مواد یکسان در طی یک شیفت تولیدی، تولید می‌شوند.
- گستره حجم
گستره‌ای از خاموش کننده که پنجاه درصد ماده آن خارج شده است.
- شارژ خاموش کننده
جرم یا حجم ماده خاموش کننده که برای خاموش کننده پایه آبی بر حسب لیتر و برای سایر خاموش کننده‌ها بر حسب کیلو گرم بیان می‌شود.
الزامات ماده خاموش کننده
همان‌طور که اشاره شد انواع مختلفی از خاموش کننده‌ها وجود دارند که مطابق با استانداردهای مختلف کنترل می شوند. تمامی این خاموش کننده‌ها بر اساس الزامات مشخصی نیز پر می‌شوند. در ادامه مطلب به بررسی این الزامات خواهیم پرداخت.
- الزامات فشار برای خاموش کننده های کم فشار
فشار آزمون و حداقل فشار ترکیدن در خاموش کننده های کم فشار باید مورد بررسی قرار گیرد. این موضوع در استفاده از خاموش‌کننده‌ها اهمیت بسیار زیادی دارد.
- الزامات عملکردی عمومی
دماهای کاری، حداقل زمان تخلیه موثر، گستره حجم، مقاومت در برابر تغییرات گرما، مراقبت از شارژ، مقاومت مکانیکی، مقاومت در برابر خوردگی، آزمون ضربه و آزمون تخلیه متناوب در آن نقش دارد. در این قسمت هر یک از مواردی که ذکر شد باید به دقت مورد بررسی قرار گیرد تا خاموش کننده هنگام استفاده به فرد آسیب نزند.
- الزامات ساختاری
خاموش کننده‌ها از لحاظ ساختاری شامل دو دسته فشار بالا و کم فشار می‌شوند. همچنین برای بدنه خاموش کننده رنگ قرمز را ترجیح داده‌اند و و روی آن نشانه گذاری‌هایی انجام گرفته است.
مراقبت از وسایل اطفاء حریق
مراقبت فنی و بازرسی از وسایل اطفاء حریق به سه روش انجام می‌شود.
- روزانه {ظاهری}
- ماهانه {ادواری}
- سالیانه {فنی}
در بازرسی روزانه مسئول مربوطه از قابل رویت بودن و وجود خاموش کننده در محل مورد نظر اطمینان حاصل می کند. در بازرسی ماهیانه، بازرسی در دوره تقریبی ۳۰ روزه انجام می‌شود. مسئولان از خاموش کننده‌ها بازدید می‌کنند و در صورت اطمینان از سالم بودن آیتم‌های خاموش کننده، تست روانی پودر را چک و کنترل می‌نمایند. در بازرسی سالیانه مسئولان حداقل ۲ بار و حداکثر ۴ بار در سال طبق دستور تعریف شده بازرسی را انجام می‌دهند.
اصول کار با خاموش کننده‌های دستی
آنچه مشخص است این است که فرد در قدم اول باید مراحل کار با خاموش کننده های دستی را درک کرده و سپس از توسعه حریق جلوگیری کند.
کلمه «پراب» مخفف مراحل عملیات و راه اندازی و اطفاء حریق با خاموش کننده های دستی حریق است. به این صورت که :
- در مرحله اول پیش ضامن را بکشید .
- در مرحله دوم ریشه آتش را نشانه بگیرید .
- در مرحله سوم اهرم عملکرد خاموش کننده را فشار دهید.
- در مرحله چهارم به حالت جارویی سر لوله را به طرف آتش حرکت دهید.
در صورت بروز آتش سوزی در محل زندگی و یا کار خونسردی خود را حفظ کرده و منتظر رسیدن آتش‌نشانان باشید. البته قابل ذکر است که بسیاری از ساختمان‌ها دارای پوشش ضد حریق هستند و از رسیدن حرارت به اسکلت داخلی سازه جلوگیری می‌کنند .در صورت وجود این لایه‌ها ساختمان دچار ریزش نمی‌شود و همه افراد تا رسیدن ماموران مربوطه داخل ساختمان ایمن هستند.
سخن پایانی
خاموش کننده های دستی سال‌های زیادی است که در مکان‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند. آشنایی با استانداردهای مربوط به خاموش کننده های دستی و نحوه استفاده از آن‌ها در حفظ ایمنی فرد در برابر آتش اهمیت بسیار زیادی دارد. در این مقاله ربه بررسی انواع خاموش کننده های دستی، استانداردهای مربوطه و نحوه استفاده از آن‌ها پرداخته‌ایم.
ایران پروف؛ مشاور و مجری پوشش ضد حریق ایران پروف با بهره گیری از جمعی از مهندسین آتش زبده، آماده ارائه خدمات مشاوره و اجرای پوشش‌های ضد حریق است. برای کسب اطلاعات بیشتر با شماره زیر تماس حاصل فرمایید.